Historia sztuki Starożytnej Grecji

Okres Hellenistyczny - IV w. p.n.e.- I w. n.e.

Ciąg dalszy starożytnej Grecji. Gdyby ktoś chciał sobie coś przypomnieć lub poczytać, poprzednie zagadnienia dostępne są pod działem z Historią Sztuki. :) Zapraszam także do słowniczka. Poniższe informacje zaczerpnięte są z moich osobistych notatek. Wiedza oczywiście do osobistego uzupełnienia, gdyby dla kogoś informacje te okazały się być zbyt ogólne :)

Sztuka Hellenistyczna to przede wszystkim sztuka światowa, głównie dzięki podbojom Aleksandra Macedońskiego. 

W tym okresie wytworzyły się monarchie Hellenistyczne, które działały na różnych terytoriach. Istotne są trzy główne ośrodki :

• Pergamon
• Rodos
• Aleksandria

A także trójka istotnych artystów:

• Lizyp
• Skopas
• Praksyteles

Rzeźba 

We wczesnym Hellenizmie ( III w. p.n.e. ) prym wiodła kompozycja Płaszczyznowa - rzeźby przeznaczone były do oglądania z jednej strony, głównie frontalnej. Do ustawienia przed ścianami. Potem uległo to zmianie i pod koniec III wieku p.n.e. i na początku II w. p.n.e. zaistniała kompozycja Centryfugalna - odśrodkowa,  trójwymiarowa - czyli do oglądania z każdej strony. Jej oś przypomina spiralę. 

Niestety rzeźba Hellenistyczna sprawia duże trudności  w określeniu daty powstania poszczególnych dzieł. Nie ma tutaj  jednolitej linii ewolucji stylu.

Skopas

Zerwał z zasadami  klasycyzmu - czyli z równowagą, statyką, spokojem,związkiem między treścią a formą. Wprowadził on ideę patosu np: głowy z przyczółku, w świątyni Ateny Alea  w Tegei. 

Wprowadza on ekspresję poprzez głębokie osadzenie oczu w twarzach, rozchylone usta a także przez ekspresyjny ruch ciał jego postaci np: Bachantka. 

Widoczne charakterystyczne przechylenie głowy , skręt torsu. Rozbija to całkowicie równowagę formy charakterystyczną dla okresu klasycznego.Był on wielkim nowatorem pod tym względem. 

Praksyteles

Przede wszystkim interesował się aktem i jako pierwszy go stworzył. Tworzył z marmuru i polerował go woskiem.  Jego charaterystyczne dzieła to np. Satyr.

Wykonany jest on z marmuru pentelickiego. Nagi młodzieniec z przerzuconą skórą lamparta.  Prawa ręka oparta, lewa spuszczona. Głowa w wieńcu liści, przechylona na lewo. Esowata oś kontrapostu głębsza niż w okresie klasycznym u Doryforosa.  Charakterystyczna jest tutaj miękkość modelunku młodzieńczego ciała, zalotność oraz trójkątne oblicze, które jest wyznacznikiem twórczości Praksytelesa. Pojawia się bezwyrazowe spojrzenie - melancholijne. Rzeźba ta jest odbiciem sytuacji społecznej - czyli rozwiązłego trybu życia, rozkładu obyczajów. Rzeźba przedstawia typ młodzieńca zniewieściałego, bardzo cenionego w ówczesnym okresie. Ideał atletyczny nie ma już tutaj prawa bytu. 

Kolejnym przykładem jest Afrodyta Knidyjska. 

Nie wzbudzała ona uczuć religijnych lecz erotyczne. 

Praksyteles posługiwał się kilkoma modelkami. Z każdej pożyczał najpiękniejszy szczegół anatomiczny, jednocześnie tworząc ideał pięknej kobiety - typowy i najbardziej zrozumiały.
Eros dla miasta Tespie.

Nie wyczyn jest tu ważny lecz igraszka. To sensualistyczny obraz młodego człowieka. Widoczne zmysły na pierwszy rzut oka.
Kolejnym dziełem jest Hermes z Dionizosem.

To dzieło jest najbardziej znane i spopularyzowane. Powstawały liczne kopie. Na jednej ręce Dionizos a w drugiej prawdopodobnie trzymał winne grono.

Lizyp

Stworzył nowy kanon  w proporcjach  figury ludzkiej. Odrzucił sztywność zasad Polikleta. Postacie jego były smukłe nie obowiązywał ścisły kontrapostu ani pomiarów. Jednym z jego dzieł był Apoksymenos oczyszczający ciało z oliwy. Jest to rzeźba w pełni przestrzenna.

Ulubionym tematem był jednak wypoczywający Herkules.

Widoczne nadmierne umięśnienie, uwypuklenie muskulatury - jest ona tutaj głównym tematem. To dzieło bardzo okazałe - malarskie - widać wyraźne efekty gry światła i cienia. Lizyp wyraźnie wprowadził  barokowy modelunek  nagich torsów. Jest również twórcą hellenistycznego portretu.
Był on nadwornym rzeźbiarzem Aleksandra Wielkiego. Stworzył jego portret, co rozpoczęło cykl przedstawień portretów władców hellenistycznych.

Przedstawione tu zostały nie tylko rysy zewnętrzne ale także i głębia duchowa. Głębokie oczodoły charakterystyczne dla Skopasa oraz przechylenie głowy. Jest prawie, że portretem analitycznym, przeciwieństwem zimnego portretu Peryklesa.

Pergamon

Ośrodek w Pergamonie miał na celu jednoczenie sztuki w duchu Greckim. Jego twórcą był Attallos I. Założył on bibliotekę Pergamońską, która rywalizowała z biblioteka Aleksandryjską. Kolekcjonowano dzieła sztuki nowe jak i stare. Jeżeli brakowało oryginałów tworzono kopie. Rozwijała się tutaj praca w dziedzinie historii sztuki a materiałem piśmiennym była skóra zamiast papirusu. Stąd nazwa Pergamon.
Pojawiły się nowe dzieła np. Grupa Gallów - Gal zabijający żonę.

Umierający Gal

Kultura Pergamońska była starożytnym barokiem. Dzieła są otwarte kompozycyjnie, charakteryzują się mięsistością, malarskością w grze światła i cienia, bogactwem ruchu, ekspresją, fantazją linii.
Kolejnym przykładem jest ołtarz Zeusa z Pergamonu - tzw. fryz Pergamoński.

Układ niektórych figur przypomina wzory z epoki klasycznej ( np. motywy dekoracji Partenonu ) ale mimo to widoczna  jest ekspresja nie tylko w ruchach ale i na twarzach. Widoczna wybujałość form, podkreślenie muskulatury, kontrast światła i cienia poprzez  głęboko cięte fałdy, poruszenie postaci. To również będzie bardzo charakterystyczne dla późniejszej epoki baroku, stąd wcześniejsze porównania.
Przede wszystkim pojawia się pejzaż oraz zasada kontynuacyjna - narracja przedstawianej sceny. Czyli wszystko jest w ciągłym fryzie przedstawienia powtarzających się postaci. Ta cecha z kolei będzie charakterystyczna dla Rzymu. Ołtarz ten jest najwspanialszym dziełem sztuki, które przetrwało do naszych czasów.

Rodos

Przede wszystkim ośrodek ten znany był z Kolosa Rodyjskiego, który niestety nie przetrwał do naszych czasów. Był to brązowy posąg mężczyzny  ustawiony okrakiem, nad wejściem. Tworzył rodzaj bramy, pod którą przepływały okręty. Pochodził prawdopodobnie z III w. p.n.e.

Szkoła Rodyjska również nosi miano barokowej. Słynnymi dziełami Rodyjskimi są przede wszystkim Nike z Samotraki

Byk Farnezyjski

Grupa Laokona

Te dzieła to typowy przykład kompozycji centryfugalnej. Należy do niej również słynna Wenus  z Milo ( II w. p.n.e. ).

Warto wiedzieć, że rzeźby hellenistyczne tworzą kompozycje linearne. Widoczne jest to w muskulaturze ciał i szatach.

Aleksandria

Ośrodek w Aleksandrii był pod wpływem Praksytelesa. Artyści tworzyli manierę sfumato - łagodzili ostre kanty i załamania przez odpowiednie polerowanie powierzchni marmuru.
Przede wszystkim panowała tutaj tolerancja religijna, jako że dynastia Grecka gościła w Egipcie i nieuniknione było zetknięcie się dwóch różnych kultur. Powstała tutaj słynna biblioteka Aleksandryjska a także malarstwo i rzeźba. Wiodła prym tematyka rodzajowa z tendencją do karykatury i groteski. Także pojawiała się tematyka erotyczna głównie w drobnej plastyce np. rzeźba Afrodyty, którego autorem jest Doidales z Bitynii.

Drobnym dodatkiem do rzeźby hellenistycznej są drobne portrety. Nie ma tutaj hamulców społecznych czy religijnych. Głównie występują one na monetach np. Głowa Sylena z Mirmeki. ( niestety nie mam zdjęcia ).
Portret hellenistyczny miał duży wpływ na rozwój portretu Rzymskiego, gdzie był on wiodącą kategorią rzeźbiarską. I tak np. na wyspie Delos powstała seria portretów ( Grecy , Syryjczycy, Rzymianie ). Z czego Grecy i Syryjczycy  przedstawiani byli realistycznie a wizerunki Rzymian były idealizowane.  Głównie dlatego, że portret Rzymski był bardziej reprezentacyjny, ukazywał daną indywidualność. Był dokumentem a co za tym idzie, brakowało tu miejsca na analizę charakteru.

Malarstwo

Malarstwo występowało głównie w budownictwie - prywatnych domach. Były to kopie i przetworzenia malarzy hellenistycznych. Także można zaliczyć do tego różne inkrustacje, które przetrwały do naszych czasów, oraz słynne malowidła z Pompei  czy  mozaiki. 

Pompeje choć były miastem Rzymskim to jednak były zhellenizowane. Istotnym dziełem jest mozaika Bitwa pod Issos . Bitwa Aleksandra Wielkiego z Dariuszem III.

Precyzyjnie i misternie dopasowane do siebie kolorystycznie kamyczki, sprawiają wrażenie że jest to obraz ukazujący zwycięstwo i chwałę Aleksandra  Wielkiego.

Architektura

Na temat architektury tego okresu nie ma zbyt wiele do powiedzenia. Pojawiła się równość wszystkich interkolumniów. Nie przestrzegano zasady tryglifów, przez co zatraciła się treść budownictwa doryckiego. Architektura dorycka stała się dekoracją. I to tyle. 

Korzystałam z książki Jak Grecy Tworzyli Sztukę Kazimierza Michałowskiego. Polecam dla uzupełnienia wiedzy.