Historia Sztuki Starożytnej Grecji

Okres Klasyczny V-IV

Na początku tego tygodnia chciałabym uzupełnić parę zagadnień z historii sztuki. Pod jego koniec, posty artystyczne pojawią się oczywiście jak zawsze ;) Tak więc dzisiaj ciąg dalszy starożytnej Grecji. Gdyby ktoś chciał sobie coś przypomnieć lub poczytać, poprzednie zagadnienia dostępne są pod działem z Historią Sztuki. :) Zapraszam także do słowniczka. Poniższe informacje zaczerpnięte są z moich osobistych notatek. Wiedza oczywiście do osobistego uzupełnienia, gdyby dla kogoś informacje te okazały się być zbyt ogólne :)

Po wojnach Perskich  nastąpił wstrząs ideologiczny. Wzrosło poczucie własnej wartości i odrębności narodowej. Grecy odeszli od sztuki wschodniej, uznając że zdolni są do stworzenia własnej, oryginalnej  sztuki. Okres klasyczny  to dla Grecji okres umiłowania do szczegółów i odejście od organicznej budowy na rzecz powierzchniowego kształtowania. 

Samo pojęcie KLASYCZNY to:

- linia rozwojowa posiadająca punkt kulminacyjny w dziedzinie sztuki.

- wartości estetyczne: harmonia, symetria, rytm.

- w sensie greckim : elementy dekoracyjne w architekturze, grecka forma styl, realizacja istoty piękna - jego naśladowanie głównym celem sztuki.

Malarstwo Wazowe

Malarstwo było sztuką wiodącą, wazowe natomiast tworzono w stylu późno-archaicznym.

Powstał nowy styl malarski - SKIAGRAFIA. Była  nowożytną techniką impresjonistyczną. Przede wszystkim starano się przedstawiać obrazy zrozumiałe dla wszystkich, ponieważ sztuka tego okresu posiadała silną rolę w oddziaływaniu społecznym.

Słynnym artystą był Pausias- twórca techniki Enkaustycznej. Farby rozprowadzano na gorąco, nagrzanymi deszczułkami. Spoiwem był wosk pszczeli. Efektem był połysk. 

Rzeźba

Charakterystyczne było staranne modelowanie, znajomość anatomii, obserwacja człowieka w ruchu. Napięcie mięśnia, podkreślenie ale w sposób dyskretny nie rzucający się w oczy. Pojawia się mimo wszystko odrobina stylizacji.
Przede wszystkim starano się wydobywać elementy i treści zawarte w dziele np.: piękno ciała bogini miłości. Chodziło o to by treści były czytelne i w odpowiedni sposób wyrażone, adekwatne do tematyki.

Pojawia się typowy obraz człowieka - młody atleta czy piękna kobieta - realistyczny, z podkreślonymi  i uwydatnionymi cechami. Typowym przedstawieniem tego okresu jest motyw stojącej bogini Ateny lub Zeusa siedzącego na tronie. 

Trzej najsłynniejsi rzeźbiarze to : Fidiasz, Myron, Poliklet.

Fidiasz

Stworzył posąg Ateny z AKROLITU, który był prototypem CHRYZELEFANTYNY ( połączenie kości słoniowej i złota ). Była to Atena Partenos, znana z mniejszej Rzymskiej kopii Ateny Warwakion. 

Widoczne przeładowanie szczegółami jednak nie psuje harmonii. Widać wiele detali i bogactwo motywów dekoracyjnych np. na tarczy. 

Także twórca słynnego posągu siedzącego Zeusa Olimpijskiego.

Był artystą mało indywidualnym. Tworzył nie swoje zagadnienia twórcze, stawiał na pracę zespołową, kompleksową. Prawidłowo rozwiązał zasadę perspektywy. W tak wielkich posągach głowy musiały być nieproporcjonalnie większe od reszty ciała. Rzeźby bowiem miały po kilkanaście metrów. Patrząc na tak wielką postać z dołu, proporcjonalna głowa wydałaby się zbyt mała w stosunku do reszty. Były to olbrzymy, miały przygniatać widza swoim ogromem.

W jego twórczości przeważały uczucia religijne nad estetycznymi, stąd dziełom nadano powagi kultu. Symbole ze świadomości przeniósł na formę monumentalną. Stał na czele  wielkich przedsięwzięć konstrukcyjnych. Upiększał Ateny i Akropolis - jest między innymi autorem dekoracji fryzu na metopach w Partenonie.

Dobrze znał technikę toreuty - artystycznej obróbki metalu; trybowania, grawerowania, cyzelowania. 

Był autorem słynnej głowy Zeusa ( V w. p.n.e. ) wykonanej z brązu.

Głowa okolona maską  kręconych włosów, symetrycznie ułożonych. Wydatne i zmysłowe usta. Widoczna idealizacja a także efekt przepychu  i zamiłowanie do szczegółów, charakterystyczne dla Fidiasza. 

Kolejnym jego dziełem jest Kora Albani.

Widoczna efektowna gama fałdów chitonu. 

Amazonka tzw. posąg Mattei.

Lewe udo odsłonięte. Na prawej piersi sieć fałd chitonu. Widoczne są tutaj upodobania zmysłowe Fidiasza. 

Porażką dla niego okazało się przedstawienie człowieka w małym formacie np.: Anadumenos. Być może dlatego, że Fidiasz był artystą, który specjalizował się głównie w rzeźbach dużego formatu.

Myron

Słynął z ukazywania potencjalnego ruchu, człowiek zastygły w ruchu, w krańcowym momencie. Jego najsłynniejsze dzieła to Dyskobol.

To dzieło klasyczne, będące wzorem okresu, widoczny dynamizm. Sportowiec zastygły w końcowym ruchu. 

Myron zrywa z pojęciem stylu czasu, środowiska  i narodu. Nie dostosowuje się do potrzeb społeczeństwa ( czyli tematyki religijnej ). Jego sztuka jest czymś nowym.  Pokazuje piękno ciała ludzkiego, zastygłe w ruchu.

Poliklet

Preferował  spokój, staranność wykonania, pilność i poświęcenie pracy. Rzeźbił wyłącznie  brązowe posągi atletów. Jest twórcą kanonu, który polegał na zasadach matematycznych: Najmniejszą stałą miarą była szerokość palca.
Proporcje kanonu : stopa w ciele mieści się: 6 x, głowa: 8x, twarz i długość dłoni od przegubu : 10x. 

Poliklet był także twórcą KONTRAPOSTU, który polegał na przeciwwadze punktów. 

Jego słynniejszymi dziełami są : Doryforos. 

Rzeźba ta jest praktyczna realizacją kanonu. Widoczny kontrapost- wygięcie ciała w formie litery"S". Ciężar ciała opiera się na prawej nodze, dzięki czemu druga jest odciążona. Barki pochylone przeciwnie do bioder. Jedna ręka jest luźno opuszczona, dla przeciwwagi druga coś dzierży. 

Poliklet nie stosował zbytniej ornamentyki, była dla niego zbędna. Liczy się prostota, powaga, rzetelność przemyślenia. Twarz spokojna, widoczna powściągliwość, co jest charakterystyczne dla jego twórczości. Kanon Polikleta to idea piękna klasycznego. Spokój oraz powaga. 

Amazonka- brak wdzięku i powabu, surowość. nie przedstawił ciała dziewczyny lecz idealną konstrukcję, ponieważ jego artyzm opiera się na wymiarach człowieka.

Moneta z Argos - z głową Hery. Niestety widać tutaj porażkę Polikleta. Nie potrafił on, w przeciwieństwie do Fidiasza, przedstawić majestatu Boskiego. Widać tutaj uczłowieczenie boskości bez pierwiastków sensualnych.

Architektura

W okresie klasycznym pojęcie  symetrii, rytmu i harmonii ma duże znaczenie, zwłaszcza zgranie ze sobą wszystkich elementów. Zwłaszcza symetria  w V wieku p.n.e. stała się podstawową  tego okresu. Stałą ilością tego okresu  w architekturze jest modulus ( regulator) - modulusem natomiast stał się tryglif, głównie w układzie świątyni Doryckiej. 

W tym okresie postacie w tympanonach  stoją sztywno, rządzą nimi niewzruszone prawa symetrii. Np.: w Partenonie  nie ma centralnego akcentu figuralnego. Są przedstawione dwie Ateny i dwa Posejdony po obu stronach osi. Tak samo układ prezentuje się w świątyni Zeusa w Olimpii.

Jak widać postacie w przyczółkach nie są identyczne ale podobne w kompozycji. Każda z postaci po jednej stronie musi mieć swój odpowiednik po drugiej. I tak na przykład w przyczółkach Partenonu mamy postacie Ilissosa i Kefisosa a w świątyni Olimpijskiej po obu stronach Zeusa stoi Ojnomaos i Sterope.

Pojawia się pojęcie rytmu np. w procesji Panatenajskiej Fidiasza- szereg elementów podobnych lecz nie jednakowych, różniących się  jedynie drugorzędnymi  szczegółami. Chłopcy z procesji Panatenajskiej są  podobni w układzie figuralnym ale różnią się  drobnym gestem pozycji ciała lub stroju. 

Innym przykładem są Kariatydy z Erechtejonu. Rzeźby kobiet, pełniące funkcję kolumn, znajdują się w podobnej pozycji ale różnią się drugorzędnymi  detalami. 

Głównie chodzi tu o rozmaitość powtarzających się elementów nieuchwytnych na pierwszy rzut oka. Rytm pojawia się także w przyczółkach.

Za arcydzieło klasyczne uznaje się Propyleje Mnesiklesa. Nie są one wykończone  jako budowla symetryczna ale uznane są za arcydzieło. 

Bardzo istotne jest tutaj odejście od zasady tryglifów. Umieszczono tutaj bowiem dwa tryglify w środkowym , najszerszym interkolumnium.

Bardzo istotną kwestią jest pojawienie się Podwójnej Kontrakcji - czyli zwężenia podwójnych interkolumniów. Klasycznym przykładem jest tzw. Heksastylos - 6 kolumn od wschodu i zachodu, dwa narożne które są sobie równe i środkowe - najszersze. 

Najszersze interkolumnium odpowiadało wejściowi głównemu do świątyni. 

Pojawiły się w tym okresie także krzywizny wertykalne - kolumny kierowały się ku środkowi oraz horyzontalne - uwypuklenie stylobatu aby przekrzywione kolumny nie waliły się do środka. 

Klasycznym przykładem architektury tego okresu jest Partenon. Dzielił się on na dwie części - cellę z posągiem Ateny  i salę o czterech jońskich kolumnach, dla dziewcząt w służbie dla bogini. Formy artystyczne powstały pod kierunkiem Fidiasza. Przede wszystkim są to metopy:

•  wsch. Gigantomachia
•  zach. Amazonomachia
• półn. wojny Trojańskie
• połódn. Centauromachia

Charakterystyczny fryz na zewnętrznych ścianach celi  to procesja Panatenajska ( omawiane wyżej ).

Materiałem budulcowym był głównie marmur a architektura nie była bezbarwna lecz kolorowa. Pojawiła się tzw. dichromia. Metopy malowano na czerwono a tryglif na niebiesko. Cała zasada tryglifów kończy się wraz z okresem klasycznym. 

Korzystałam z książki Jak Grecy Tworzyli Sztukę Kazimierza Michałowskiego. Polecam dla uzupełnienia wiedzy.