sticky

  • szoping
  • deviantart

piątek, 17 kwietnia 2015

Historia Sztuki Islamu

VII w. n.e. - XVIII w. n.e.


Kultura Islamu narodziła się na wschód od Egiptu za wąskim pasem Morza Czerwonego. Najważniejszym ośrodkiem tej kultury jest Mekka. Tam bowiem w  VII w. n.e. Mahomet ogłosił nową religię zwaną Islamem. 


Pomimo tego, że sztuka islamu wydaje się być zupełnie odrębna od innych, na jej powstanie złożyło się wiele elementów choćby kultura i obyczaje dawnej Arabii, filozofia i nauka grecka, hellenizm, kultury semickie i niesemickie bliskiego wschodu, kultura i religia Iranu a nawet religia i kultura Indii.  Rozwijała się ona przez 1200 lat, aż do XVIII wieku, bardzo szybko. A wraz z nią oczywiście sztuka, która była przede wszystkim piękna, delikatna, bogata i bardzo ozdobna.
I tak jak  w innych starożytnych kulturach i tutaj mamy podział na różne style, które dzieli się ze względu na rejony  geograficzne. Nazwy przyjmuje się z kolei od panujących dynastii. Najważniejsze z nich to:
  • sztuka okresu Umajjadów (tereny Syrii VII/VIII w.) 
  • Abbasydów (Irak VIII- Xw.) 
  • Fatymidów (Egipt X-XIIw.) 
  • Turków seldżuckich (Persja, Anatolia XI-XIIIw.) 
  • Mameluków ( Egipt, Syria XIII-XVw.)
  • Mongołów (Persja XIII-XVw.) 
  • Turków osmańskich(Anatolia, Bałkany XIV-XIXw.) 
  • Safawidów (Persja XVI-XVIIIw.) 
  • Maghreb - posiada swój indywidualny styl, który często nazywa się mauretańskim.

Architektura

Świątynie


Najważniejszą architekturą Islamu były świątynie - meczety. Składały się one głównie z trzech części : dziedzińca, sali modłów oraz wieży zwanej minaretem, którą już poznaliśmy podzczas omawiania bizantyjskiej świątyni Hagia Sophia. 
Sala modłów to budynek, który  wznosi się na planie prostokąta, kwadratu lub koła. Jego sklepienie opiera się  na kolumnach z arkadami, których ilość często przypomina las.


W jednej ze ścian sali znajduje się tzw. mihrab - gdzie się modlono. Mihrab skierowany jest zawsze ku miastu Mekka. Całość przykryta jest kopułą, która jest nieco wyższa od tych, które znamy z bizancjum oraz starożytnego Rzymu. Również różnice można rozpoznać po samym kształcie. Kopuły islamskie bowiem nie są płytkie, lecz bardzo wybrzuszone, przypominające cebulę.


Dziedziniec otoczony jest arkadami a po środku stoi studnia, w której wierni obmywali i obmywają się przed modlitwą.


Ostatnim elementem jest minaret. Każdy meczet posiadał dwa, trzy lub nawet cztery minarety. Były to smukłe wieżyczki, z których  muzułmański duchowny wzywa wiernych na modlitwę.



W zależności od rodzaju danego meczetu każdy z minaretów różnił się kształtem oraz dekoracją.
Innym charakterystycznym elementem dla sztuki islamu są łuki. Niektóre mają kształt już nam znany, niektóre natomiast różnią się od tych, które do tej pory poznaliśmy, ponieważ są one lekko zaostrzone od góry.


Pojawiają się one praktycznie wszędzie - w portalach, w oknach, arkadach a także w drzwiach.
Sztuka islamu sięgała bardzo daleko. Wszędzie gdzie pojawili się muzułmanie można do dzisiaj podziwiać ich wspaniałe zabytki. Jednym z nich jest  meczet w Kordobie w Hiszpanii. Budowany był od 785r. a ukończony w X w. Jest on największym dziełem sztuki arabskiej w Hiszpanii, z pierwszych wieków panowania islamu na tym obszarze. Wzniesiony został przez dynastię Umajjadów.
Z zewnątrz zachowuje on styl surowej prostoty, może nie przypominać typowego meczetu, ale wewnątrz jest bogato zdobiony malowanymi i rzeźbionymi ornamentami, mozaikami, inkrustacjami (wykładanie powierzchni ścian wzorami dekoracyjnymi z innego materiału niż cała ściana). Czworoboczna sala modłów meczetu w Kordobie jest podzielona na 19 naw przez 856 kolumn połączonych łukami. Do budowy w dużej mierze użyto wielobarwnych marmurów, bazaltów, porfirów. Arkady posiadają tradycyjne, półokrągłe łuki, a także stylizowane na wzór koniczyny.





W XIII wieku meczet zamieniono na kościół katolicki.
Innym przykładem meczetu jest meczet al-Azhar oraz Ahmada Ibn Tuluna w Kairze ( poniżej na zdjęciu ).



Pałace

Poza świątyniami budowano także pałace, które posiadały typowy podział na trzy podstawowe kompleksy: otwarty dla publiczności maszwar, w którym sułtan odprawiał sądy i przyjmował petentów; dywan, czyli zespół z sala tronową, w której odbywały się wielkie przyjęcia i ceremonie, oraz harem- część niedostępną dla obcych, obejmująca prywatne pokoje władcy i jego żon.
Jednym z najwspanialszych przykładów architektury muzułmańskiej jest Alhambra, pałac-twierdza mauretańskich władców znajdujący się w Grenadzie.


Składa się z labiryntu zacienionych krużganków, dziedzińców, wspaniałych arkad, marmurowych kolumn, fontann i sadzawek. Ściany udekorowane są koronkowymi wzorami oraz kolorowymi płytkami glazurowanymi. Najbardziej niezwykłe są „dekoracje stalaktytowe”, które zdobią sklepienia.


Plan zespołu Alhambry jest wspólny wszystkim pałacom władców muzułmańskich. Cała dekoracja Alhambry była kolorowo pomalowana- na sztukateriach, arabeskach i inskrypcjach na murach widać resztki farb i złoceń.

Łaźnie

Łaźnie zwane także hammam, podobnie jak rzymskie termy, były one miejscami spotkań i rozrywki. Wszystkie hammamy są budynkami użyteczności publicznej, wyposażonymi z wielkim luksusem.

Budowle Gościnne

Innym typem budowli był karawanseraj, dom zajezdny dla karawan pielgrzymów i kupców. Do najokazalszych należy Rabat-i Malik z IX wieku. Mimo, ze zrujnowany zachował ślady dawnej świetności.


Istniały dwa typy takich budynków.

  • długi, prostokątny budynek o trzech nawach, z których środkową zajmowały zwierzęta, a boczne nawy – ludzie
  • otwarty w stronę ogrodzonego dziedzińca, zajmowany przez zwierzęta budynek z płytkimi niszami dla ludzi

Rzemiosło Artystyczne 


Budowle islamskie są niesamowicie bogate w dekoracje. Są to jednak głównie dekoracje roślinne, ponieważ Koran ( święta księga islamu ) zabraniał i zabrania przedstawiać, w miejscach świętych, żywe stworzenia a zwłaszcza dotyczyło to zwierząt i ludzi. Nie można było także uprawiać ani malarstwa ani rzeźby. Dlatego też zajęto się rzemiosłem artystycznym, które doprowadzono do perfekcji.
Wykonywane dekoracje  były bardzo lekkie i finezyjne. Przedstawiały wijące się łodygi i listki, które dekorowały ściany meczetu z zewnątrz jak i wewnątrz.


Pojawiały się także mozaiki ...


Jednym z istotniejszych motywów dekoracyjnych była Arabeska oraz Maureska.
Arabeską nazywamy ornament o charakterystycznym układzie przeplatających się wici roślinnych, które wypełniają jakąś płaszczyznę. Arabeska nie musi posiadać ani układu symetrii ani układu koncentrycznego. Bardzo często wplecione w nią było pismo.


Maureska natomiast jest ornamentem podobnym do arabeski jednak różni się od niej tym, iż posiada układ osi symetrii a także układ koncentryczny. I tak na przykład przy układzie osi symetrii mamy oś pionową a po obu jej stronach ornament układający się po jej obu stronach symetrycznie.


Przy układzie koncentrycznym mamy jeden punkt zbieżny, z którego rozchodzi się dowolna ilość linii osi. Na ich podstawie komponowane są elementy ornamentu.


Ornamenty pojawiły się co prawda w sztuce islamu, jednak miały swoje podłoże w sztuce hellenistycznej.
Poza dekoracjami na ścianach świątyń i pałaców, można także podziwiać te na przedmiotach codziennego użytku jak np ceramika, tkaniny, naczynia różnej maści. Dekoracje głównie ryte i wykłuwane dłutami. Czasem przylutowywano jakieś drobne detale lub stosowano technikę inkrustacji.

kaligrafia i miniatury


kaligrafia - Najwyższą formą sztuki islamu i najbardziej typowym wyrazem jej ducha jest kaligrafia. Jako że Bóg przemówił po arabsku, a jego słowa zostały po raz pierwszy zapisane w języku arabskim. Roztaczano nad tą dziedziną sztuki szczególny patronat. Formy dekoracji kaligraficznej można spotkać wszędzie: na płytach nagrobnych, tkaninach, na dzbanach, broni i płytkach ceramicznych.


Sztuka figuratywna- tzw. miniatura - uprawiana była przede wszystkim przez artystów perskich i tureckich. Była to sztuka niewielkich rozmiarów, jak sama nazwa wskazuje.
Pomimo tego, że Koran wyraźnie zabraniał tworzenia wizerunków ludzie często i tak łamali te zakazy. Byli to głównie przywódcy muzułmańscy, jednak czynili to jedynie w swoich prywatnych apartamentach. Tak więc ozdabiano pałace freskami przedstawiającymi lwy, psy, byki czy figury jeźdźców. Nadawano kształty lwów, orłów czy delfinów barkom pływającym po Tygrysie. Kalif al.- Muktadir (908-932) kazał wznieść rzeźbę, która przeszła do legendy. Była ona ze złota i srebra o osiemnastu gałęziach, na których wisiały klejnoty i siedziały złote i srebrne ptaki.

Często pragnąc zatuszować nieposłuszeństwo wobec zakazu przedstawiania postaci ludzkich, odwoływano się do konwencji graficznej: na wysokości szyi malowali kreskę, oznaczającą symbolicznie, że nie jest to osoba żywa.

I ze sztuki islamu to by było na tyle. Czerpałam nieco z własnych notatek a także innych notatkowo podobnych źródeł. Wiem, że wiedza ta może nie być wyczerpująca, ale niestety nie posiadałam jej wiele na ten temat. Odnoszę wrażenie, że jest to mało spopularyzowany temat w świecie historii sztuki....


7 komentarzy:

  1. Jej... super są te posty o historii. Mam do ciebie pytanie : jakie farby OLEJNE dla początkujących? A jakie AKRYLE. Chodzi mi o firmę. Bo z pastelami się zrazilam bo kupiłam na początku jakieś gów... dziadostwo. Z góry dzięki za pomoc.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Bardzo dziękuję:)
      Więc jeżeli chodzi o farby olejne to ja używam Olej Art z Renesansu ale fajne są również Classico z Maimeri Jeżeli mówimy o kupowaniu na sztuki. PIsałam o tym posta. Wejdz na dział z malarstwem i przyborami a potem na farby. Podałam tam całą gamę kolorystyczną której ja używam :) Jest też przybliżony cennik. CO do zestawu to nie mam pojęcia co polecić bo zawsze kupowałam farby na sztuki. Możesz na początek wziąć malutkie 20 ml tubki, tylko białą zakupić większą i ewentualnie czarną.
      Natomiast jeżeli chodzi o akryle to na sztuki używam Colours z Renesansu i Polycolor z Maimeri. Jeżeli chodzi o zestawy to miałam okazję ostatnio wypróbować akryle Campusa by Raphael. Też bardzo fajne. Jest o tym post ;)
      A jakie pastele kupiłaś i jakiej marki ?

      Usuń
    2. Oil Pentel czy coś. W zwykłym papierniczeym dostałam. Ale nie potrafię ich używać.

      Usuń
    3. A tak w ogóle Dziękuję za odpowiedź ;)

      Usuń
    4. Czyli pastele olejne Pentela. Tak, jest recenzja na blogu. :) Jeżeli o mnie chodzi to nie są za dobre. Są za miękkie. Niektórzy ponoć je rozpuszczają terpentyną, ale według mnie lepiej iść w KOh- I - Noora albo campusa by Raphael ( również jest recenzja ). ;)
      Nie ma sprawy ! ;)

      Usuń
  2. Jutro mama kolokwium z historii sztuki, nic jeszcze nie umiem :D

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Spóźniony komentarz, ale na pewno poszło wszystko dobrze :)

      Usuń

----