Historia Sztuki - Sztuka Przedhistoryczna

Kochani ! Dzisiaj będzie nieco historycznie. Postanowiłam bowiem stworzyć niewielki dział Historii Sztuki

na moim blogu, a co za tym idzie od dzisiaj co jakiś czas będą pojawiać się posty dotyczące tego zagadnienia. Uważam bowiem, że każdy kto zajmuje się działalnością artystyczną powinien mieć jakiekolwiek pojęcie na temat historii sztuki poprzednich epok. Nie będą to jednak informacje doktorskie a podstawowe ciekawostki, które będą miały na celu przybliżenie najważniejszych pojęć, terminów, osiągnięć człowieka w tejże dziedzinie, a także charakterystycznych cech każdej epoki w malarstwie, rzeźbie czy architekturze. Mam nadzieję, że was tym nie zanudzę tylko zaciekawię tym samym pogłębiając waszą wiedzę na temat tego przedmiotu.

Na dzisiaj przygotowałam trochę informacji związanych ze sztuką przedhistoryczną i jak zapewne wiecie jest to sztuka ściśle związana z początkami jakiejkolwiek działalności artystycznej człowieka. Najważniejszymi z jej etapów to epoki: paleolitu, neolitu oraz  brązu i żelaza. Zaczynam od tej pierwszej bo trudno przecież żeby od końca. :) 

Paleolit

Okres Paleolitu zwie się także okresem kamienia łupanego. Jest to najstarszy i najdłuższy okres w działalności człowieka a jego nazwa ściśle związana jest z materiałem, z którego ówczesny człowiek czerpał czyli z kamieniem. Jego początek datuje się mniej więcej na 25. 000 l.p.n.e. i można w nim wyróżnić trzy okresy przemian w sztuce.  Jednymi z pierwszych jest Orniacki ( 20. 000 l.p.n.e ), w którym to pierwszymi przejawami sztuki były przedmioty codziennego użytku takie jak elementy broni oraz inne przyrządy praktyczne pomagające w trudach codziennego życia. Najbardziej charakterystyczne były groty do strzał lub oszczepów, które umożliwiały skuteczne polowanie na zwierzynę. Początkowo proste z czasem dekorowane i zdobione przelicznymi znakami i liniami abstrakcyjnymi z następnie figuralnymi.

Groty  oszczepów

Okres Grawecko- Solutrejski ( 25.000- 18.000 l p.n.e.) Z czasem świadomość człowieka ulegała znacznej ewolucji i w miarę rozrastającego poczucia estetyki oraz kształtu i formy  pojawiły się  przedmioty wykonane także z kości, niekoniecznie służące celom praktycznym. Początkowo proste przedmioty, potem coraz liczniej ozdabiane przeróżnymi wzorami ( drobna i prosta biżuteria z muszelek, kamieni tudzież  figurki wykonane z kości słoniowej) zaczęły wzbogacać arsenał artystyczny ówczesnego człowieka. Miały one jednak ścisły związek z pierwszym kultem i religią.

Figurka mamuta z jaskini Vogelherd

Najbardziej znane są figurki  związane z kultem płodności. Bardzo popularna jest postać paleolitycznej Wenus.

Wenus z Willendorfu

Pomalowana czerwoną ochrą jest idealistycznym przedstawieniem kobiety, które podkreśla jej główne atrybuty płodności - silnie zresztą uwydatnione: brzuch, uda, piersi. Głowa jak widać przedstawiona zastała w bardzo uproszczony i schematyczny sposób. Widać to choćby po włosach, które w formie koszyczka okalają czaszkę. Brakuje twarzy, ponieważ nie ona stanowiła w tych przedstawieniach głównego punktu odniesienia. 

W trzecim okresie - Magdaleńskim ( 13 - 8.000 l.p.n.e.) zaczęło powstawać monumentalne malarstwo naskalne ( także ryt naskalny) które trzymało przewagę nad rzeźbą. Miejscami malowideł były głównie sanktuaria, w których nie mieszkano ponieważ jak sama nazwa wskazuje były to miejsca święte. Tak więc malowidła same w sobie miały oddźwięk sakralny. Pierwsze odkryto w hiszpańskiej miejscowości Altamira, a następnie we Francji w jaskini w Lascaux, o której zapewne każdy z was słyszał. Malowidła te przede wszystkim przedstawiają  sceny z polowań, a także zwierzynę ( krowy, bizony, jelenie). Wierzono, że jeśli stworzy się rysunek z upolowanym zwierzęciem będzie to miało miejsce także w rzeczywistości, tudzież rysunek zwierzęcia sprawi że urodzi się ono w danym pożądanym gatunku. 

Malarstwo to charakteryzowało się, i nadal charakteryzuje, grubym czarnym konturem, wypełnionym kolorami otrzymywanymi z barwników tkwiących w otaczającej przyrodzie. Barwy rozprowadzane były tłuszczem zwierzęcym, szpikiem lub wodą za pomocą prymitywnych form pędzli uzyskiwanych z sierści zwierzęcej. 

Malarstwo to, proste w formie, prezentowało się dużą oryginalnością. Biorąc pod uwagę, że niektóre ze scen przedstawiane były dynamicznie a niektóre statycznie, a także kwestię niesamowitego podobieństwa do natury, można stwierdzić wysoki potencjał artystyczny u człowieka tejże epoki. Sceny, choć przedstawione w sposób prymitywny można uznać za  dzieła realistyczne, jako że każde z przedstawionych zwierząt jest wyraźną kopią rzeczywistych stworzeń otaczających  ówczesnego człowieka.

Niestety gama barwna nie była zbyt bogata i dzieła te ograniczały się do odcieni czerwieni, bieli, żółci, ochry, czerni, fioletów i brązów. Kompozycyjnie natomiast były to dzieła bardzo rozbite. Brakowało przedstawień postaci.

Neolit

Epoka Neolitu trwała od 6.000 lat do 2.000 lat p.n.e. W tym czasie człowiek zdobywał nowe doświadczenia jakimi było uprawianie roli, hodowla, rybołówstwo. Czyli przeszedł z koczowniczego trybu życia na osiadły. Pojawiły się pierwsze przejawy architektury tzw. ziemianki, czyli domostwa wykopane w ziemi a także proste, piętrowe chaty naziemne. Powstawały lepsze narzędzia,  dzięki nowym technikom piłowania, wiercenia i gładzenia, rozprzestrzeniało się tkactwo a przede wszystkim pojawiła się umiejętność wyrobu ceramiki. 

Bardzo istotnym odkryciem tej epoki było wynalezienie koła garncarskiego około 5.000 lat p.n.e, które umożliwiło nie tylko praktyczny wyrób naczyń o różnych kształtach ale także celowe dekorowanie ornamentem rytym oraz malowanym. 

Naczynia z ornamentem malowanym.

Naczynie z ornamentem rytym

Malarstwo i ryt tego okresu zmienia nieco formę. Pojawia się w niszach , wnękach skalnych. Przede wszystkim jest to twórczość sylwetkowa, jednobarwna i płaska. Brakuje detalu a forma jest bardzo uogólniona jednak oddaje ona dynamikę i ruch. Tematykę stanowią rozbudowane sceny taneczne lub czynności wykonywane przez człowieka.  Jednym ze słynniejszych dzieł jest tzw. " Zbieranie Miodu", niestety nie udało mi się znaleźć zdjęcia dobrej jakości, a jedynie replikę graficzną.

Rzeźby natomiast w tym okresie znaleziono niewiele. Jednymi z ważniejszych reprezentantów tej dziedziny jest główka z Jerycho ( od dołu po lewej ) oraz  posągi zwierząt choćby niedźwiedź ( u dołu po prawej ) z góry Sobótka pod Wrocławiem.

Na przełomie neolitu oraz epoki brązu i żelaza, którą zaraz krótko omówię, powstały bardzo istotne budowle sakralne i grobowe. Grobowe tzw. Dolmeny -skonstruowane z dwóch pojedynczych częściowo obrobionych głazów (menhirów) nakrytych od góry płytą kamienną, lub sakralne tzw. Kromlechy - tworzące okręgi tudzież aleje. Jednym ze słynniejszych przykładów Kromlecha jest świątynia słońca w Stonehenge skonstruowana na planie koła.

Epoka Brązu i Żelaza

Jej początek datuje się od ok. 2.000 l.p.n.e. Kamień przestał być już głównym materiałem do wyrobu przedmiotów codziennego użytku. Człowiek nauczył się  uzyskiwać brąz za pomocą wytapiania i łączenia miedzi z cyną. Niedługo potem został on zastąpiony żelazem, które było twardsze i trwalsze. 

W tym czasie w Polsce trwał rozkwit kultury zwanej łużycką, której jednym z ważniejszych ośrodków był Biskupin, znany także jako jedna z pierwszych osad założona około 550 roku p.n.e. Zbudowana z drewna, otoczona obronnym murem, do której wnętrza prowadziła brama z wieżą. 

Poza typowymi wyrobami z brązu i żelaza jak np: biżuteria, narzędzia codziennego użytku tudzież  "Wóz ze słońcem"....

...nadal wyrabiano pięknie zdobioną ornamentem geometrycznym ceramikę o różnej kolorystyce : czerwonej, brunatnej, żółtej i białej.

Więcej na temat tej epoki można poczytać w pozycjach archeologicznych, i choć jest to już inna dziedzina nauki to jednak polecam zainteresowanym. Na dzisiaj to by było na tyle. Życzę wam miłego początku tygodnia i sobie zresztą też bo nie lubię poniedziałków. Mam nadzieję, że zacznie się wam dobrze i bez komplikacji. ;)

Źródłem mojej wiedzy były osobiste notatki oraz wiedza zgromadzona w trakcie lat nauki w liceum oraz na studiach. Jeżeli pojawią się inne ważne pozycje, na pewno o nich wspomnę. Zapraszam także zainteresowanych do słowniczka terminologicznego, który z każdym nowym tematem będzie wzbogacany o nowe pojęcia :) Wszystko znajdziecie pod działem Historii Sztuki ;)